Autorzy:
dr Mateusz Płatos, Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Małgorzata Cychowska, Centrum Wsparcia Akademickiego BON UW
Katarzyna Płucienniczak, Centrum Wsparcia Akademickiego BON UW
prof. dr hab. Ewa Pisula, Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Na stronie dostępna jest również Druga część podręcznika (zawierająca również materiały dodatkowe).
Z Wprowadzenia do podręcznika
Szanowni Państwo,
oddajemy w Wasze ręce podręcznik będący owocem trzech lat pracy nad kompleksowym modelem wspierania studentów ze spektrum autyzmu na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Zawiera on propozycję konkretnych i w pewnym zakresie już sprawdzonych działań na rzecz tej coraz liczniejszej grupy studentów, którzy niejednokrotnie mają predyspozycje i ogromną pasję do studiowania. Napotykają jednak wiele barier, które utrudniają im, a czasem wręcz uniemożliwiają osiągnięcie zamierzonych celów. Jako specjaliści pracujący ze studentami ze spektrum autyzmu ze smutkiem obserwowaliśmy, jak wielu z nich nie otrzymuje potrzebnego wsparcia i nie daje rady ukończyć studiów.
Rozwiązanie tego problemu musi obejmować kilka poziomów:
- Skuteczne dotarcie do studenta z propozycją wsparcia na jak najwcześniejszym etapie studiów oraz wtedy, gdy pojawia się problem.
- Wsparcie studentów w przejściu między szkołą a uczelnią – udana adaptacja do nowego etapu kształcenia.
- Opracowanie i wykorzystywanie narzędzi do kompleksowej oceny potrzeb oraz zasobów studenta.
- Tworzenie i wdrażanie zindywidualizowanego planu wsparcia studenta, realizowanego we współpracy z otoczeniem studenta – wykładowcami i innymi studentami.
- Edukowanie nauczycieli akademickich i studentów w zakresie spektrum autyzmu, a także dostosowanie środowiska fizycznego – kampusu, budynków i sal – do potrzeb studentów neuroatypowych.
Powyższe elementy składają się na model, który opisujemy w niniejszym podręczniku
Powstanie podręcznika – jak i podjęcie działań w nim opisanych – było możliwe dzięki realizacji projektu „Uniwersytet dla wszystkich – Level up”, którego celem było zwiększenie dostępności kształcenia dla osób z niepełnosprawnościami na UW. Choć nasz model został opracowany w warunkach konkretnej uczelni, mamy nadzieję, że skorzystają z niego również inne jednostki kształcące studentów. W związku z tym używamy takich określeń, jak „instytucja wspierająca” (mając na myśli instytucję udzielającą na uczelni wsparcia studentom w spektrum autyzmu, np. Biuro Osób Niepełnosprawnych, Sekcję ds. Osób z Niepełnosprawnościami, Pełnomocnika ds. Osób z Niepełnosprawnością), czy też „specjalista” (w odniesieniu do osób zajmujących się na uczelni wspieraniem studentów w spektrum autyzmu, np. konsultantów). W naszym modelu istotną rolę odgrywają psychologowie, można więc tu znaleźć wiele informacji o roli psychologa i sposobie jego pracy.
Dla kogo jest ten podręcznik?
Z podręcznika mogą skorzystać przede wszystkim:
- psychologowie, konsultanci akademiccy i inni specjaliści wspierający na co dzień studentów ze spektrum autyzmu oraz studentów z niepełnosprawnościami,
- nauczyciele akademiccy, doktoranci, pracownicy administracji kontaktujący się ze studentami,
- – osoby zarządzające instytucjami wspierającymi studentów z niepełnosprawnościami (np. Biurem ds. Osób z Niepełnosprawnościami) oraz studentów z trudnościami w obszarze zdrowia psychicznego, a także osoby odpowiedzialne za równe traktowanie; prorektorzy i prodziekani odpowiedzialni za proces kształcenia.
Jak zorganizowane są treści i jak z nich korzystać?
Podręcznik został podzielony na 7 rozdziałów.
- Rozdział 1 zawiera podstawowe informacje na temat spektrum autyzmu, w tym dotyczące mocnych stron i potencjalnych trudności tej grupy studentów.
- Rozdział 2 jest wprowadzeniem do modelu wsparcia studentów ze spektrum autyzmu, który rozwijamy w kolejnych pięciu rozdziałach.
- Rozdział 3 dotyczy planowania działań informacyjnych skierowanych do studentów o dostępnym dla nich wsparciu.
- W Rozdziale 4 opisujemy narzędzie do diagnozy funkcjonalnej studentów ze spektrum autyzmu, tj. kompleksowej oceny ich potrzeb oraz zasobów.
- Rozdział 5 dotyczy organizacji tutoringu studenckiego – indywidualnej formy wsparcia studenta w różnych obszarach związanych ze studiowaniem.
- Rozdział 6 jest poświęcony konsultacjom psychologicznym oraz grupom wsparcia dla studentów ze spektrum autyzmu.
- Rozdział 7 zawiera wskazówki dla nauczycieli akademickich przydatne w planowaniu i prowadzeniu zajęć akademickich przyjaznych dla studentów ze spektrum autyzmu.
Choć zachęcamy do zapoznania się z całym podręcznikiem, poszczególne rozdziały mogą okazać się szczególnie przydatne dla różnych grup jego odbiorców. Nauczyciele akademiccy będą zainteresowani przede wszystkim rozdziałami 1 i 7. Osoby zarządzające lub nadzorujące jednostki udzielające wsparcia studentom mogą chcieć zapoznać się z ogólnymi założeniami modelu (Rozdział 2) i sposobami docierania do studentów z ofertą wsparcia (Rozdział 3). Wreszcie, specjaliści wspierający studentów w spektrum autyzmu skorzystają z większości treści podręcznika, a w szczególności z rozdziałów 2–6, zależnie od pełnionej funkcji.
W podręczniku można znaleźć również kilka rodzajów wyróżnionych treści:
- Warto wiedzieć – dodatkowe informacje dotyczące opisywanych pojęć i zjawisk.
- Dobre praktyki – praktyczne wskazówki, których wdrożenie może zwiększyć jakość oferowanego przez uczelnię wsparcia.
- Perspektywa – cytaty z wypowiedzi studentów, wykładowców i innych osób.
- Zasoby – materiały do wykorzystania, takie jak wzory formularzy i wywiadów czy spisy
Jak uzyskać dostęp do materiałów dodatkowych?
Informacje na temat uzyskania dostępu do materiałów dodatkowych, takich jak materiały szkoleniowe i rekrutacyjne, narzędzie do diagnozy funkcjonalnej czy poradnik Autism & Uni, znajdują się na stronie www.bon.uw.edu.pl/podrecznik-autyzm.
Podziękowania
Pragniemy podziękować wszystkim osobom zaangażowanym w powstanie modelu opisanego w tym podręczniku. Należą do nich przede wszystkim studenci ze spektrum autyzmu, którzy otrzymywali wsparcie w ramach projektu i dzielili się z nami swoimi doświadczeniami oraz spostrzeżeniami podczas wywiadów pogłębionych i badań ankietowych. Dziękujemy również Paniom Iwonie Nowakowskiej, Joannie Beck oraz Karolinie Dyrdzie za ich zaangażowanie na różnych etapach tworzenia modelu. Podziękowania kierujemy także do konsultantek akademickich, tutorów i tutorek oraz innych osób uczestniczących we wspieraniu studentów. Formułowane przez Państwa uwagi i sugestie były niezwykle cenne. Szczególne podziękowania składamy Pani Annie Szymańskiej za stworzenie warunków do przeprowadzenia pilotażu modelu wsparcia w Biurze ds. Osób z Niepełnosprawnościami UW oraz czuwanie nad jego realizacją.
Autorzy podręcznika