Dostępne publikacje

czas czytania: 2,5 minuty

Publikacje coraz częściej mają postać cyfrowego zbioru udostępnianego w internecie. Należy pamiętać, że muszą one spełniać warunki dostępności.

1. Publikacje w formacie PDF

Bardzo często w internecie publikowane są publikacje, które wcześniej opracowane zostały graficznie do potrzeb ich wydruku. Są one wizualnie tożsame z wersjami drukowanymi, ale dokumenty PDF wygenerowane w programach DTP najczęściej nie spełniają warunków dostępności. Aby to sprawdzić powinniśmy przeprowadzić inspekcję dostępności, np. przy użyciu narzędzia dostępności Adobe Acrobat Pro lub choćby bezpłatnego programu „PDF Accessibility Checker”.

Udostępniając plik PDF publikacji najlepiej, podobnie jak w przypadku dokumentów PDF, udostępnić jego wersję tekstową, która będzie zawierała tożsamą treść, i będzie spełniała wszystkie wymogi dostępności.

Coraz częściej stosowane są elektroniczne formaty książek, np. ePub, które, odpowiednio przygotowane, spełniają wszystkie wymogi dostępności.

2.  Publikacje w formacie ePub

Publikacje w formacie ePub mogą spełniać wszystkie wymogi dostępności. Są wygodne, do odczytywania dłuższych treści. Dostępnych jest wiele narzędzi wspomagających ich tworzenie.

Najprostszy sposób utworzenia publikacji w formacie ePub, jest użycie wygodnego edytora tekstu, np. edytora Word, opracowanie treści z zachowaniem wszystkich zasad dostępności, i zapisanie dokumentu do formatu ePub. Jeśli treść dokumentu Word będzie zawierała błędy dostępności, przeniosą się one także na format ePub.

Zalecanym narzędziem konwersji dokumentu edytora Word jest bezpłatne narzędzie WordToEPUB udostępniane przez konsorcjum DAISY. Narzędzie instaluje dodatkową ikonę na karcie „Narzędzia główne”, która umożliwia zapisanie dokumentu w formacie ePub. W oparciu o nagłówki i zakładki automatycznie tworzy spisy treści i całą strukturę. Umożliwia wygenerowanie i wskazanie ilustracji tworzącej okładkę, oraz w trakcie przetwarzania dokumentu informuje o problemach mogących mieć wpływ na brak dostępności. 

WordToEPUB umożliwia także konwersję formatu ePub na DOCX, dzięki czemu możliwe jest łatwe wprowadzenie poprawek lub zmian.  Więcej informacji dostępne jest na stronie konsorcjum DAISY.

Innym popularnym narzędziem konwersji m.in. do formatu ePub jest program open source Callibre. Program przeprowadza konwersję w całkowicie zautomatyzowany sposób. Program może utworzyć w pełni dostępny plik ePub, o ile źródłowy plik DOCX został przygotowany w sposób spełniający wymogi dostępności. Struktura oraz spis treści tworzony jest automatycznie w oparciu o strukturę nagłówków. Okładka generowana jest automatycznie, lub stosowana jest pierwsza strona z dokumentu. Wszystkie dane meta są pobierane z danych meta dokumentu źródłowego.

Do bezpośredniej edycji dokumentów ePub a także samodzielnego utworzenia pliku w tym formacie można użyć bezpłatnego edytora Sigil.  Samodzielne tworzenie pliku ePub wymaga sporo pracy, ale przede wszystkim edytor sprawdzi się do łatwego wprowadzania poprawek i zmian w gotowym dokumencie.

Udostępniając dokument ePub, udostępnijmy także plik źródłowy z edytora tekstowego. Mimo wszystkich zalet formatu ePub, dokument tekstowy będzie wygodniejszy, szczególnie do pracy z jego treścią.  

3. Publikacje w postaci treści internetowej

Tak zwana wersja on-line publikacji umożliwia bezpośrednie zapoznanie się z treścią publikacji bez potrzeby pobierania, zapisywania i otwierania pliku w dedykowanej informacji. Publikacja jest wówczas treścią internetową ze stronami powiązanymi ze spisem treści i ze sobą odnośnikami. Sposób prezentacji odzwierciedla strukturę publikacji, w tym podział na rozdziały i mniejsze jednostki z użyciem hiperłączy i warstwy semantycznej HTML.

Ten sposób publikacji jest najwygodniejszy dla użytkowników, także dla osób z niepełnosprawnościami. 


Zrzut ekranu. Przykład publikacji on-line na stronie głównej UW. https://www.uw.edu.pl/przewodnik-2020/ Jeśli publikacja jest także udostępniania w formie drukowanej, warto powiązać ją z wersją elektroniczną dostępną w internecie. Można to zrobić np. umieszczając na 4 stronie okładki odnośnik w postaci kodu QR do wersji on-line. Informację o dostępności wersji elektronicznej należy także podać w postaci bezpośredniej informacji. Zastosowanie kodu QR umożliwia jego łatwe zeskanowania smartfonem, także przez osobę z niesprawnością wzroku.
Zrzut ekranu. Przykład publikacji on-line na stronie głównej UW. https://www.uw.edu.pl/przewodnik-2020/ Jeśli publikacja jest także udostępniania w formie drukowanej, warto powiązać ją z wersją elektroniczną dostępną w internecie. Można to zrobić np. umieszczając na 4 stronie okładki odnośnik w postaci kodu QR do wersji on-line. Informację o dostępności wersji elektronicznej należy także podać w postaci bezpośredniej informacji. Zastosowanie kodu QR umożliwia jego łatwe zeskanowania smartfonem, także przez osobę z niesprawnością wzroku.